Home »

CHUYỆN NHƯ VỪA BẮT ĐẦU - Truyện ngắn Ngô Văn Cư

Thứ Bảy, 1 tháng 8, 2015
Nhà văn Ngô Văn Cư





Trâm bất ngờ gặp Huân ở cổng bệnh viện thành phố. Anh già đi nhiều. Mái tóc đã lốm đốm những sợi bạc. Vẻ mặt vẫn còn nguyên nét khắc khổ. Đôi mắt sáng của ngày xưa giờ thêm nét tươi vui khi thấy Trâm. Cái áo rộng lùng thùng bỏ ngoài quần và đôi dép sandal gài quai cũ kỹ khiến Huân thêm luộm thuộm, xộc xệch. Anh đang vội ra bến xe đón người quen để nhận tiền con gởi vào, anh đang sợ lỡ hẹn. Hai người chỉ kịp hỏi thăm nhau và trao số điện thoại hẹn gặp rồi chia tay. Dáng đi tập tễnh của Huân khiến Trâm nhói lòng.
Ngày ấy, Huân với Trâm cùng đơn vị. Đấy là cách nói bây giờ chứ hồi xưa chỉ gọi chung chung là du kích hay bộ đội địa phương, nhiệm vụ chủ yếu là tiêu hao sinh lực địch và bí mật vận động tuyên truyền bà con giác ngộ ủng hộ cuộc kháng  chiến nhằm thu hẹp phạm vi chiếm đóng của địch. Vùng hoạt động là một vùng cài răng lược, đan xen vùng tự do và vùng tạm chiếm nên có một số cán bộ được bà con che giấu trong hầm bí mật để hoạt động. Hai người cùng thôn và cùng tham gia cách mạng nhưng Trâm thoát ly làm y tá của đơn vị bộ đội kiêm chị nuôi… đôi khi có đêm văn nghệ cũng lên sân khấu hát mấy bài như một văn công thực thụ.
Còn Huân là một cơ sở hoạt động công khai nắm tình hình chung, liên lạc với các bộ phận nên các hoạt động của ta Huân đều nắm rất rõ. Một lần vừa rời khỏi căn cứ thì bị trực thăng bao vây, Huân bị bắt trong lần ấy. Ngay trong ngày, mọi cơ sở bí mật đã bí mật chuyển chỗ. Ai cũng tin sự kiên định của Huân nhưng biết đâu được phút yếu mềm nào đó…  nhưng suốt một thời gian dài các cơ sở vẫn bình yên. Huân bị bắt gần một năm thì được thả về. Một lần nữa, các cơ sở lại chuyển đổi, một vài cán bộ gặp lại Huân thăm dò… Huân cũng muốn tiếp tục hoạt động nhưng trong thời gian bị bắt không có tin tức gì nên chưa thể tin tưởng được. Sống ở quê chừng ít tháng, Huân có vợ ở xã bên, một người bạn tù. Huân sống hẳn ở quê vợ, cất quán buôn bán trước một đồn lính. Nghe đâu cuộc sống khá giả lắm… Khi đất nước hoàn toàn giải phóng thì bặt tin nhau.
Đang nghĩ lan man thì Huân đã trở lại khoe là đã nhận được tiền để tiếp tục nuôi người vợ đang nằm viện. Thoa, vợ Huân, là một phụ nữa nhỏ nhắn tóc cũng đã nhiều sợi bạc, khóe mắt đã có vết chân chim nắm lấy bàn tay Trâm khi nghe Huân giới thiệu là bạn chiến đấu cũ. Giọng Huân buồn buồn:
- Những ngày bị tra tấn trong tù đã không làm quỵ ngã Thoa khi còn trẻ, nhưng đến lúc tuổi già đến thì thường xuyên bị hành hạ - rồi giọng Huân lại có vẻ đùa cợt – Hình như những đòn tra tấn cũ tái phát để nhắc nhở rằng mình đã từng có một thời luôn kề cận với cái chết…
Trâm bồi hồi:
- Đã gần bốn mươi năm rồi chúng ta mới gặp lại nhau… anh khác trước nhiều quá!
- Thời gian làm cho người khỏe mạnh cũng phải yếu dần, huống chi là kẻ bị đánh thương từ khi còn trẻ!
- Anh chị đã làm gì và sống như thế nào suốt thời gian qua?
- À, như chị thấy đấy… vẫn còn khó khăn nhưng đã ổn rồi, chỉ còn mỗi vết thương cũ hành hạ.
Trâm hiểu Huân muốn nói vết thương cũ này với cả nghĩa ẩn dụ của nó. Từ những mẫu chuyện rời rạc, chắp vá, Trâm cũng đã hình dung được một đoạn đời của Huân. Vừa vượt qua con suối nhỏ, chỉ còn một khoảng đồng trống thì vào đến làng, Huân bỗng nghe tiếng máy bay trực thăng quần ngay phía trên đầu. Chỉ kịp vùi  vội tài liệu đang mang theo vào mép bờ ruộng thì đã bị bắt đưa lên máy bay rồi. Suốt mấy tháng trong tù, bị tra tấn đủ kiểu nhưng giặc không thể khai thác được ở Huân điều gì. Trước sau Huân chỉ nhận là mình đi thăm đồng, thăm các nơi đơm cá… bằng chứng là khi bị bắt trên người Huân còn một giỏ đựng cá. Không làm tội được, chúng phải thả nhưng cũng đủ làm cho Huân mang nhiều vết thương trong người. Đến khi được về, những ngỡ sẽ tiếp tục cùng đồng đội hoạt động, có thể thoát ly… nhưng gặp sự nghi ngờ của bạn chiến đấu cũ khiến Huân đau khổ. Thoa cũng từng bị bắt vì trong đôi gánh thăm rẫy có cả gạo và mắm… bị địch quy tội tiếp tế lương thực, thực phẩm cho cộng sản. Chúng không thể khai thác gì thêm ngoài thông tin là thực phẩm ấy đem theo để nấu ăn cho những buổi làm trên rẫy. Và Thoa cũng được thả ra sau khi tra tấn đủ mọi cách. Ra tù, Thoa tiếp tục hoạt động công khai nắm tin tức của địch báo lại cho cơ sở. Còn Huân được cơ sở cách mạng trong tù móc nối giới thiệu hoạt động trong một cơ sở công khai ở xã khác, anh tìm đến, đó là Thoa. Hai người có chung một cảnh ngộ đã sống với nhau nhằm che mắt bọn địch bằng cách chung mở một cái quán ngay trước đồn địch!
- Thì ra vậy! Anh đi khỏi nơi đã từng hoạt động và đến sống gần với đồn địch nên cơ sở cũ nghi ngờ…
- Vâng, tôi đã sống không dễ dàng gì! Đồng đội cũ nghi ngờ, dân ghét bỏ… nhưng nhiệm vụ nên không thể giải thích cho ai được!
- Thế những trận công đồn…
- À, khi bọn lính đã tin tưởng và có những nợ nần… Vợ chồng tôi đều có thể vào đồn để đòi nợ! Đó là những dịp tốt để nắm tình hình… tất cả được ghi nhớ trong đầu và về báo lại.
- Bây giờ tôi mới hiểu vì sao xã bạn thường xuyên được tuyên dương thành tích diệt giặc trong toàn huyện.
- Đôi khi chúng tôi cũng nắm được kế hoạch đi càn của giặc thông qua những lúc nhậu nhẹt của bọn chúng. Nhờ vậy mà ta ít bị tổn thất…
- Đến năm bảy lăm…?
Khi đất nước ngây ngất trong niềm vui chiến thắng, ăn mừng ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng thì gia đình Huân và Thoa lại gặp những cặp mắt kỳ thị của mọi người. Chính quyền mới phải sàng lọc lại những người có công, có tội với nhân dân. Huân và Thoa trở thành người sống nhờ vào buôn bán với bọn lính thuộc chế độ Sài Gòn, tiếp xúc nhiều với chúng; ắt hẳn không phải là người của cách mạng rồi! Dẫu rằng trước đó có tham gia hoạt động bí mật nhưng người trực tiếp giao việc đã hy sinh, Huân và Thoa không thể chứng minh được một quãng thời gian dài ở gần đồn giặc là do được phân công… Chắc chắn sẽ còn một ai đó biết việc làm của vợ chồng Huân nhưng làm cho cách mạng không phải để kể công, nên Huân đã chọn cách im lặng! Nhưng im lặng cũng không yên thân. Thỉnh thoảng, vợ chồng Huân được gọi đến xã khai báo những việc làm trước ngày giải phóng. Và lần nào cũng được nhắc nhở là chưa thành khẩn, khai man… Không thể có hoạt động cách mạng mà sống sát đồn địch, tiếp xúc, giao tiếp thân thiết… cùng chúng. Nói chung chính quyền cách mạng cũng không tin vợ chồng Huân, nghi ngờ có gì khuất tất trong suốt thời gian cả nước sôi sục ý chí quyết chiến đấu, trong khi ấy vợ chồng Huân lại chọn cách sống yên thân, no đủ! Rồi đến khi cải tạo công thương nghiệp thì sức chịu đựng của Huân không còn nữa. Một thời phải sống hai mặt, dối trá với kẻ thù mà hoàn thành nhiệm vụ nhưng vẫn thấy mình không có tội. Bây giờ muốn sống thật để tiếp tục cống hiến thì không thể…
- Vậy là anh bỏ xứ ra đi?
- Vâng… Nhưng đi theo diện kinh tế mới.
- Đã mấy mươi năm rồi anh không về quê…
- Có về chứ! Nhưng chỉ trong những ngày giỗ chạp… rồi đi ngay.
- Không gặp lại ai… chắc anh hận lắm!
- Không đâu! Vì cuộc sống cả thôi. Thoa và tôi bị đánh đập nhiều trong tù, càng lớn tuổi càng đau ốm triền miên, còn phải bươn chải để kiếm sống… nên vội vội vàng vàng. Những ngày đầu của cách mạng, tất cả còn mới, đâu dễ dàng ai tin ai. Tôi thì nửa sáng nửa tối nên càng dễ bị nghi ngờ! Cái số của tôi nó thế, nếm trải đủ đắng cay mặn ngọt…
- Nơi ở mới có dễ sống?
- Ở đâu cũng phải làm mới có cái ăn, và kẻ hay lam hay làm không thể nào chết đói được…
- Anh vẫn lạc quan như xưa…
Đến vùng đất mới, nơi bạt ngàn núi rừng, khỉ ho có gáy, vợ chồng Huân khởi đầu một cuộc sống mới, tất cả đều làm lại từ đầu nhưng lần hồi cuộc sống cũng đi dần vào ổn định. Đến nay, nhiều công cà phê và hồ tiêu làm thay đổi cuộc sống khốn khó mà hai vợ chồng đã trải. Kí ức một thời chiến tranh và một khoảng thời bình lùi xa vào dĩ vãng. Nhưng không phải đã mất hẳn mà đôi khi bùng lên rất thật, hiện hữu. Lúc trái gió trở trời, vết thương cũ khi bị tù đày luôn hành hạ Thoa phải thường xuyên nhập viện. Và trong một lần như thế Huân đã gặp Quang.
- Có phải Quang, Trần Quang, phó Hội đồng xã của chính quyền Sài Gòn?
- Vâng, đó chỉ là cái vỏ bọc ngoài. Anh là một cơ sở cách mạng công khai của ta. Anh đã tự làm các thủ tục cần thiết để vợ chồng tôi được công nhận là có tham gia kháng chiến…
- Sao ngày vừa giải phóng anh Quang không xác nhận?
- Trước năm bảy lăm, anh Quang đã bị nghi ngờ nên phải rút về căn cứ. Rồi anh bị cuốn hút vào những sự kiện long trời lở đất với những công việc mới níu chân. Khi gặp nhau, anh đã là một cán bộ có cỡ của một tỉnh phía nam… Phần tôi, cũng được an ủi để mà mạnh dạn tham gia vào các hoạt động xã hội, quên đi những mặc cảm bị xem là kẻ đào ngũ, phản bội!
- Anh cứ nói quá…
- Thật đấy! Vì có cảm giác bị bỏ rơi, tôi đã lãng tránh tất cả, hì hụi làm việc như điên… Nhưng sản xuất hàng nông nghiệp đâu dễ làm giàu. May, khi cà phê, hồ tiêu được giá, gia đình tôi mới qua đận khó khăn và phát triển.
Trâm thấy vui cùng niềm vui của người bạn cũ đang xới tung hồi ức của mình để trải lòng với bạn bè. Trâm đùa với bạn:
- Anh để con ở nhà làm hậu phương tiếp tế cho hai vợ chồng anh chiến đấu với bệnh tật ở tiền tuyến à?
Huân cũng hóm hỉnh không kém:
- À, tôi chấp hành đúng cuộc vận động sinh đẻ có kế hoạch là mỗi gia đình chỉ sinh có hai con… Hai vợ chồng tôi có đủ hai con… gái. Chúng đã hoàn thành chương trình đại học, công tác và lập gia đình riêng rồi. Mỗi lần Thoa nằm bệnh viện, tôi giành phần chăm sóc, chúng cứ gởi thêm tiền tuy biết rằng vợ chồng tôi cũng thừa sức lo chi phí… Thôi thì đó cũng là tấm lòng thơm thảo của con cái.
Khi được xác nhận là đã tham gia hoạt động cách mạng, vợ chồng Huân  bớt đi phần nào mặc cảm phản bội lại kháng chiến mà tham gia vào công ở địa phương. Ở vùng đất mới khai phá, người dân tứ xứ đổ về kéo theo nhiều tệ nạn nhưng cũng tiềm ẩn nhiều khả năng phát triển và xây dựng. Một số vì hoàn cảnh éo le như vợ chồng Huân; có người vì tìm nơi mới để sinh sống; có người phải trốn tránh… nói chung, mỗi người là một hoàn cảnh, mà những hoàn cảnh đó rất khó gắn kết với nhau. Cuộc sống khó khăn nên gia đình nào cũng con cái nheo nhóc, thất học; một số hộ chí thú trong công việc nhưng vẫn còn nhiều người mỗi chiều đều tụ tập vào quán rượu giải sầu, nghiện ngập. Đến những năm cuối thập kỷ chín mươi, Hội Làm vườn và chính sách dân số kế hoạch hóa gia đình ra đời, vợ chồng Huân thật sự đi vào cuộc chiến thầm lặng mới. Thoa cùng với Hội Phụ nữ kiên trì đến từng nhà vận động chị em về chính sách lớn của Nhà nước. Tuy nhiên, đâu phải ai cũng dễ dàng nghe theo. Do nhận thức còn hạn chế và bảo thủ nên buổi ban đầu việc tuyên truyền công tác dân số đến người dân gặp không ít trở ngại. Tâm lý chung của người phụ nữ là muốn có nhiều con để cho vui cửa vui nhà hoặc phải có con trai để nối dõi tông đường, có người tham gia lao động… Thoa thấy rằng đây cũng là một cuộc chiến không tiếng súng, cuộc chiến với đói nghèo và lạc hậu! Nhờ sự đồng bộ của những ban ngành, đoàn thể ở địa phương chính sách lớn của Nhà nước được triển khai hiệu quả, đồng bộ. Thoa thường nói đùa với Huân:
- Mỗi trận đánh phải biết vận dụng kết hợp, phát huy tốt sức mạnh tổng hợp của các lực lượng trong công tác tuyên truyền, kịp thời định hướng tư tưởng về những vấn đề mới trong quan điểm, chủ trương… mới có thể thắng được!
Huân cười:
- Ngày trước em làm công tác địch vận, bọn lính còn lén giấu súng đạn cho em nữa huống hồ hôm nay chính sách đã rõ ràng và được xã hội chấp nhận, ủng hộ…
- Quan trọng nhất là có anh ủng hộ thì việc gì em chẳng làm được.
Chắc chắn trong công việc được thông suốt của Thoa có một phần rất lớn vào sự ủng hộ của Huân và chính cuộc sống hạnh phúc bên hai cô con gái mà hai vợ chồng đã xây đắp. Huân vẫn như ngày nào không chịu bộc lộ việc làm bản thân. Nhưng Trâm vẫn biết được Huân là một cán bộ năng nổ của Hội Làm vườn ở địa phương vận động những hộ gia đình tự nguyện hợp tác với nhau phát triển kinh tế Vườn Ao Chuồng. Mô hình kinh tế tiến bộ này góp phần phá bỏ thói quen ngồi quán lê la uống rượu mỗi chiều của mọi người. Xóm làng đùa vui hai vợ chồng Huân là một cặp ăn cơm nhà vác tù và hàng tổng. Huân chỉ biết cười:
- Mình giúp người khác cũng chính là giúp mình.
Huân tâm sự với Trâm:
- Mình làm gì được có ích thì làm thôi. So hơn tính thiệt làm gì… Mọi thứ đều có cái giá của nó. Bọc quà kia là chòm xóm gởi đến đấy. Tôi từ chối không được vì đó là tấm lòng. Ngày tôi bị ngã, nằm viện, cũng được nhiều người chăm sóc. Bây giờ cái chân đi khập khiểng như để nhắc nhở tôi một điều là xã hội ta còn nhiều người tốt lắm. Hồi ức của tôi giờ chỉ còn những hình ảnh tốt đẹp; bao muộn phiền buồn bực, khó khăn… đã như cơn gió thoảng. Nhớ đến chúng làm gì.
Thì ra vậy. Chỉ nghe lời của Huân thì tưởng như cuộc sống tròn vẹn, thông suốt lắm. Nhưng chắc trong từng ấy năm gia đình Huân đã chịu bao nỗi bất công, kỳ thị, nghi ngờ… mà không biết tỏ cùng ai.
Chia tay với Huân, Trâm dặn lòng khi có dịp sẽ đến tận nơi ở mới của vợ chồng Huân để xem Huân hư cấu đến độ nào và cũng bị cuốn hút bởi một thực tế, một hiện thực không thể tưởng tượng trong đời sống với những số phận những con người đang gánh chịu hậu quả từ cuộc chiến tranh.

N.V.C (Bình Định)




Tags: , ,

Comments[ 0 ]


Đăng nhận xét